کرامات دروغ صوفیه در کتاب نشان از بی نشان ها
در کتاب نشان از بی نشان ها از حسنعلی نخودکی چنین نقل شده است:
«شیخ بهائی رحمةالله علیه در کتاب کشکول خود نوشته است که: شیخ علی بن سهل صوفی اصفهانی، پیوسته به صوفیان بی بضاعت و انفاق و احسان میکرد. روزی با جماعتی از آنان بر او وارد شدند و شیخ را در آن وقت، چیزی نبود که به ایشان بخشد. ناچار نزد یکی از دوستان خود رفت واز او خواست که وجهی برای اینکار بپردازد. مرد برای این کار مبلغ ناقابلی به خدمت شیخ داد و از کمی آن معذرت خواست که گرفتار ساختمان خانه ام و مخارجی بسیار دارم. شیخ فرمود: چه مبلغ هزینه عمارت تو است؟ گفت: نزدیک به پانصد دینار. شیخ گفت: آن وجه را به من بده تا به درویشان سانم و در عوض خانه ای در بهشت به تو خواهم داد واز هم اکنون تعهدی به خط خود بر اینکار می نویسم و به تو می سپارم. مرد گفت: یا اباالحسن، من هنوز از تو خلاف و دروغ نشنیده ام، گر به حقیقت متعهد این کار می شوی، این مال را به تو خواهم داد. شیخ گفت: ضامن و عهده دارم و سندی به دست خویش دائر بر این ضمانت نگاشت و به او سپرد مرد نیز پانصد دینار را به وی داد عهدنامه را گرفت و وصیت کرد که چون مرگم فرا رسد، این سند را در کفن من نهید. اتفاقا در همانسال عمرش به سر آمد و بر حسب وصیتش عمل کردند اما یک روز که شیخ برای نماز صبح وارد مسجد شد، دید که نوشته اش در محراب افتاده و بر پشت آن به خط سبز نوشته شده بود: ترا از آن ضمانت که کرده بودی خارج ساختیم و آن خانه را در بهشت به وی تسلیم کردیم این نوشته مدتی نزد شیخ بود و بیماران در شهر اصفهان و دیگر جاها از آن استشفا می کردند، تا آنکه در میان کتب شیخ که یک صندوق از آن به سرقت رفت آن نامه نیز از میان رفت.»
📚نشان از بی نشان ها، متفرّقات، تواضع و فروتنی، ص446، نشر آداب، مشهد، چاپ پنجم
این داستان در کشکول بهایى (ج1 ؛ صص240 و 241؛ نشر اعلمی؛ بیروت ؛ چاپ ششم) موجود است و در جای دیگری نیافتم. چنان که نویسنده نیز تصریح کرده، علی بن سهل از مشهورترین و بزرگترین مشایخ صوفیه است. به گفته عطّار نیشابوری، او را هنگام مرگ تلقین «لا اله الا الله» کردند؛ اما او از گفتن امتناع کرد و این را با اراجیف متداول صوفیانه توجیه نمود! (تذکره الأولیاء ؛ القسمالثانی ؛ ص111 ؛ چاپ لیدن) إِنَّهُمْ کانُوا إِذا قیلَ لَهُمْ لا إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ یَسْتَکْبِرُونَ. (الصافات : 35) در کتب صوفیه اقوال و افعال زیادی به او نسبت داده می شود.
صوفیان غالباً بی کار بوده اند و مخارجشان با دریوزگی و گدایی تأمین می شده است. اقطاب صوفیه از مریدان ثروتمند خود اموالی را جمع می کردند و بین دراویش پخش می کردند تا این جماعت هرزه و بیهوده کار را به گرد خود نگه دارند. برای آن که رغبت مریدان در بذل و بخشش بی عوض، زیادتر شود، از این دست حکایات، بسیار می ساختند.
راستی علی بن سهل صوفی چه کاره بوده که خانه ای در بهشت به آن مرید دهد و تعهّدنامه ای نیز برایش بنویسد؟!!
ظاهراً این افسانه را بر اساس حکایتی از امام صادق علیه السلام ساخته اند:
«از هشام بن حکم نقل شده است که مردى از اهل جبل، با ده هزار درهم، خدمت امام صادق- علیه السّلام- رسید و گفت: با این مبلغ، در مدینه خانهاى براىم بخر تا هر وقت با عیالم به مدینه آمدم در آن سکنى گزینم. سپس به مکّه رفت. وقتى حج گزارد و بازگشت، امام- علیه السّلام- او را در منزل خود سکنی داد و فرمود: براى تو خانه اى در فردوس اعلى خریدم که یک طرفش به خانه رسول خدا- صلّى اللَّه علیه و آله- و طرف دیگرش به خانه على- علیه السّلام- و جانب سومش به خانه امام حسن و طرف چهارمش به خانه امام حسین- علیه السّلام- محدود مىشود و قباله اش را برایت نوشتم. آن مرد وقتی این را شنید؛ راضی شد. پس از آن، امام صادق- علیه السّلام- مبلغ یاد شده را بین فرزندان امام حسن و امام حسین- علیهما السّلام- تقسیم کرد. و آن مرد وقتى به منزل خود بازگشت، بیمار و مشرف به مرگ شد. هنگام وفات خانواده را جمع کرد و آنان را سوگند داد که قباله را با او در قبرش بگذارند؛ آنان نیز به وصیت عمل کردند. روز دیگر که بر سر قبر او رفتند، قباله را بر روى قبر یافتند؛ در حالی که پشت آن نوشته شده بود: ولیّ خدا، جعفر بن محمد به آن چه مرا وعده داده بود، وفا کرد» (الخرائج و الجرائح ؛ ج1 ؛ ص303 – مناقب آل أبی طالب علیهم السلام ؛ ج4 ؛ ص233-کشف الغمة ؛ ج2 ؛ ص200 - الصراط المستقیم إلى مستحقی التقدیم ؛ ج2 ؛ ص186)
روشن است که اصل دو داستان یکی است و احتمالاً صوفیان حکایت امام صادق علیه السلام را تحریف کرده و به علی بن سهل صوفی نسبت داده اند. به هر حال نسبت آن به علی بن سهل که از صوفیان بی دین بوده، قطعاً دروغ است؛ ولی در مورد امام صادق علیه السلام که حجت و ولی خدا است، قابل پذیرش بوده و احتمال صحّتش می رود.
