نکته ای درباره کتاب الایضاح منسوب به فضل بن شاذان و کتاب التنبیه من الحیره و التیه

در کتاب الایضاح منسوب به فضل بن شاذان آمده است:
"رویتم عن بشر المریسىّ عن أبى یوسف القاضى عن مجالد بن سعید عن عامر الشّعبىّ أنّ عمر بن الخطّاب أتى النّبیّ ـ صلى‌الله‌علیه‌ و آله ـ و معه صحیفة قد کتب فیها التّوراة بالعربیّة و قرأها على رسول الله (ص) فغضب النّبیّ (ص) حتّى عرف الغضب فى وجهه فقال عمر : أعوذ بالله من غضب الله و غضب رسوله ثمّ صعد (ص) المنبر فخطب النّاس فقال : أیّها النّاس لا تسألوا أهل الکتاب عن شیء فانّهم لن یهدوکم و قد أضلّوا أنفسهم ، و عسى أن یحدّثوکم بباطل فتصدّقوهم ، أو بحقّ فتکذّبوهم ، و لو کان موسى ـ علیه‌ السلام ـ حاضرا بین أظهرکم ما حلّ له الاّ أن یتّبعنى." (الایضاح، صص۳۰۹_۳۱۱)
عین این روایت را حسن بن سلیمان حلّی از کتاب "التنبیه للحیره" اثر فضل بن شاذان روایت کرده است:
"و مِنْ کِتَابِ التَّنْبِیهِ لِلْحَیْرَةِ مِنَ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ النیسابوری رَوَی أَبُو یُوسُفَ عَنْ مُجَالِدٍ عَنِ الشَّعْبِیِّ أَنَّ عُمُرَ أَتَی النَّبِیَّ ص بِصَحِیفَةٍ قَدْ کُتِبَ فِیهَا التَّوْرَاةُ بِالْعَرَبِیَّةِ فَقَرَأَهَا عَلَیْهِ فَعَرَفَ الْغَضَبَ فِی وَجْهِهِ فَقَالَ أَعُوذُ بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ مِنْ سَخَطِهِ فَقَالَ النَّبِیُّ ص لَا تَسْأَلُوا أَهْلَ الْکِتَابِ عَنْ شَیْ ءٍ فَإِنَّهُمْ لَا یَهْدُونَکُمْ وَ قَدْ ضَلُّوا وَ عَسَی أَنَّ یُحَدِّثُوکُمْ بِبَاطِلٍ فَتُصَدِّقُوهُمْ أَوْ بِحَقٍّ فَتُکَذِّبُوهُمْ فَلَوْ کَانَ مُوسَی ع بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ لَمَا حَلَّ لَهُ إِلَّا أَنْ یَتَّبِعَنِی." (تفضیل الائمه علی الانبیاء و الملائکه، صص۲۳۱ و ۲۳۲، مکتبه العلامه المجلسی_ بحارالانوار، ج۲۶، ص۳۱۵)

ابن شهرآشوب از این کتاب با نام "التنبیه من الحیرة و التّیه" یاد کرده است. (معالم العلماء، ص۱۲۶)
اما در فهرست شیخ طوسی با عنوان "التنبیه فی الجبر و التشبیه" (الفهرست، ص۱۹۸)
و در فهرست نجاشی با نام "النسبة بین الجبریة [الخیریه] و الثنویة [البتریه/الشریه]" از آن یاد شده است. (رجال النجاشی، ص۳۰۷_ معجم رجال الحدیث، ج۱۴، ص۳۱۹)
روشن است که این اختلاف ناشی از تصحیف است چرا که چهار دسته کلمات زیر در نوشتار بسیار شبیه هم‌اند:
۱. التنبیه/النسبه
۲. من/بین/فی
۳. الحیره/الجبریه/الخیریه/الجبر
۴. التیه/التشبیه/البتریه/الشریه/الثنویه