انس بن مالک و توجیه شکنجه گری حاکمان
بخش زیادی از روایات اهل سنّت از انس بن مالک نقل شده است. در حدیث طیر مشویّ و ماجرای یوم الرّحبة نشانه‌هایی از دروغگویی او دیده می‌شود. (نک: معجم رجال الحدیث، ج4، ص149) بنا بر روایتی از امام صادق (ع) سه نفر مکرّر بر رسول خدا (ص) دروغ می‌بستند که یکی از آن‌ها انس بن مالک است. (نک: الخصال، ج1، ص190)
شیخ صدوق با سند خود از امام باقر علیه السّلام روایت کرده است: «إِنَّ أَوَّلَ مَا اسْتَحَلَّ الْأُمَرَاءُ الْعَذَابَ لِکَذِبَةٍ کَذَبَهَا أَنَسُ بْنُ مَالِکٍ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ (ص) أنَّهُ سَمَّرَ یَدَ رَجُلٍ إِلَى الْحَائِطِ وَ مِنْ ثَمَّ اسْتَحَلَّ الْأُمَرَاءُ الْعَذَابَ.» (علل الشرائع، ج2، ص541) [نخستین بار که حاکمان شکنجه را حلال شمردند به خاطر دروغی بود که انس بن مالک بر رسول خدا (ص) بست! ادّعا کرد که ایشان دست مردی را با میخ به دیوار کوبید. از این جا بود که حاکمان شکنجه را حلال شمردند.]
احتمال می‌رود در نقل حدیث بالا سهوی رخ داده و در اصل حدیث «سَمَّرَ عَین رجلٍ» به جای «سَمَّرَ یَدَ رَجُلٍ إِلَى الْحَائِطِ» بوده باشد؛ زیرا «انس بن مالک» روایت مشهوری درباره میل کشیدن چشمان دارد: «حَدَّثَنَا مُسْلِمُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ، حَدَّثَنَا سَلَّامُ بْنُ مِسْکِینٍ، حَدَّثَنَا ثَابِتٌ، عَنْ أَنَسٍ: أَنَّ نَاسًا کَانَ بِهِمْ سَقَمٌ قَالُوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ آوِنَا وَ أَطْعِمْنَا، فَلَمَّا صَحُّوا قَالُوا: إِنَّ الْمَدِینَةَ وَخِمَةٌ فَأَنْزَلَهُمْ الْحَرَّةَ فِی ذَوْدٍ لَهُ فَقَالَ: اشْرَبُوا أَلْبَانَهَا، فَلَمَّا صَحُّوا، قَتَلُوا رَاعِیَ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ وَ اسْتَاقُوا ذَوْدَهُ، فَبَعَثَ فِی آثَارِهِمْ فَقَطَعَ أَیْدِیَهُمْ وَ أَرْجُلَهُمْ وَ سَمَرَ أَعْیُنَهُمْ فَرَأَیْتُ الرَّجُلَ مِنْهُمْ یَکْدِمُ الْأَرْضَ بِلِسَانِهِ حَتَّى یَمُوتَ. قَالَ سَلَّامٌ: فَبَلَغَنِی أَنَّ الْحَجَّاجَ، قَالَ لِأَنَسٍ: حَدِّثْنِی بِأَشَدِّ عُقُوبَةٍ عَاقَبَهُ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ سَلَّمَ، فَحَدَّثَهُ بِهَذَا، فَبَلَغَ الْحَسَنَ فَقَالَ: وَدِدْتُ أَنَّهُ لَمْ یُحَدِّثهُ.» (صحیح البخاری، ج9، ص121) ابوداود نیز به گفتگوی حجّاج و انس اشاره کرده است. (سنن أبی داود، ج4، ص1868)
از پرسش حجّاج معلوم است به دنبال بهانه‌ای برای شکنجه مخالفان می‌گشته که مطلوب خود را در پاسخ انس یافته و ناخشنودی حسن بصری نیز از همین بوده است. مشهورترین راوی این داستان انس بن مالک است و انتساب آن به برخی دیگر از صحابه محلّ تردید است. البته اصل ماجرا در روایات شیعه به گونه‌ای سازگار با آیه 33 سوره مائده ذکر شده و در آن خبری از کور کردن چشمان نیست. (نک: الکافی ؛ ج7 ؛ ص245- تهذیب الأحکام ؛ ج10 ؛ ص134- تفسیر العیاشی ؛ ج1 ؛ ص314- دعائم الإسلام ؛ ج2 ؛ ص476)
جالب آن که شافعی نیز تکذیب نقل انس بن مالک را از امام سجّاد (ع) روایت کرده است: «قَالَ الشَّافِعِىُّ رَحِمَهُ اللَّهُ وَ کَانَ عَلِىُّ بْنُ الْحُسَیْنِ یُنْکِرُ حَدِیثَ أَنَسٍ فِى أَصْحَابِ اللِّقَاحِ. أَخْبَرَنَا أَبُو زَکَرِیَّا وَ أَبُو بَکْرٍ قَالاَ حَدَّثَنَا أَبُو الْعَبَّاسِ أَخْبَرَنَا الرَّبِیعُ أَخْبَرَنَا الشَّافِعِىُّ أَخْبَرَنَا إِبْرَاهِیمُ بْنُ أَبِى یَحْیَى عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ قَالَ : لاَ وَ اللَّهِ مَا سَمَلَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله علیه و سلم- عَیْنًا وَ لاَ زَادَ أَهْلَ اللِّقَاحِ عَلَى قَطْعِ أَیْدِیهُمْ وَ أَرْجُلِهُمْ.» (السنن الکبری للبیهقی، ج9، ص69) واسطه شافعی و امام جعفر صادق (ع) ابراهیم بن محمّد بن ابی یحیی است که به علّت تشیّع در میان اهل سنّت به ضعف مشهور است. (نک: تاریخ الاسلام للذهبی، ج12، ص64 - رجال النجاشی، ص14-فهرست الطّوسی، ص7)
