حجت خدا بودن امیرالمؤمنین ع و بی انصافی شمس الدین ذهبی

«حَدَّثَنَا حَاجِبُ بْنُ مَالِکٍ، حَدَّثَنا عَلِیُّ بْنُ الْمُثَنَّى، حَدَّثنی عُبَید اللَّهِ بْنُ مُوسَى عَنْ ‌مَطَرٍ، عَن أَنَس قَال: کنتُ جَالِسًا مَعَ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَسلَّمَ إِذْ أَقْبَلَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَسلَّمَ یَا أَنَسُ مَنْ هَذَا فَقُلْتُ هَذَا عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ فَقَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیهِ وَسلَّمَ یَا أَنَسُ أَنَا وَهَذَا ‌حُجَّةُ ‌اللَّهِ ‌على ‌خلقه» (ابن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، ۸/ ۱۳۵)

از انس روایت شده است که با پیامبر صلی الله علیه و آله نشسته بودم که علی بن ابی طالب پیش آمد. پیامبر ص فرمود: ای انس این کیست؟ گفتم: علی بن ابی طالب است. پیامبر ص فرمود: ای انس، من و این مرد، حجت خدا بر خلق هستیم. 

شمس الدین ذهبی در المنتقی من منهاج الإعتدال، به قول خودش فوائد و نفائسی از کتاب منهاج الإعتدال (=منهاج السنة) ابن تیمیه برگزیده (نک: المنتقی من منهاج الإعتدال، ص۱۷) که یکی از آن نفائس، استدلالِ ابن تیمیه در تکذیب حدیث بالا است:

«وَحَدِیث أَنا وَعلیٌّ ‌حجَّة ‌الله ‌على ‌خلقه کذب أَیْضا وَالله تَعَالَى یَقُول: لِئَلَّا یکون للنَّاس على الله حجَّة بعد الرُّسُل» (المنتقى من منهاج الاعتدال، ص۳۱۸)

سستی و بی‌مایگی استنادِ ابن تیمیه و ذهبی به آیه شریفه پوشیده نیست؛ اما جالب آن که ذهبی در حالی «حجة الله علی خلقه» بودن امیرالمؤمنین علیه السلام را برنمی‌تابد که دستِ کم برای ۴ شخص عامی، این تعبیر را آورده بی‌آن که مشکلی احساس کند!

۱. مالک بن انس
«قال حرملة: قال الشافعی: مالک ‌حجة ‌الله ‌على ‌خلقه بعد التابعین» (تذهیب تهذیب الکمال، ۸/ ۳۵۵)

۲. احمد بن حنبل 
«وَعَنِ ابْنِ المَدِیْنِیِّ... قَالَ: أَحْمَد الیَوْمَ ‌حُجّةُ ‌اللهِ ‌عَلَى ‌خَلْقِهِ» (سیر أعلام النبلاء - ط الرسالة ۱۱/ ۲۰۰)

۳. اسحاق بن راهویه
«وقال أحمد بْن سعید الرِّباطیّ فی إسحاق بن راهویه: ... یا ‌حُجّةَ ‌اللَّهِ ‌عَلَى ‌خَلْقِهِ / فی سنة الماضین للباقِی» (تاریخ الإسلام - ت بشار ۵/ ۷۸۶)

۴. ابو علی الثقفی
«قال الحاکم: ... سمعتُ أبا العبّاس الزاهد یقول: کان أبو علیّ الثقفیّ فی عصره ‌حُجّة ‌الله ‌على ‌خلقه» (تاریخ الإسلام - ت بشار ۷/ ۵۵۷)