اشتباه آیت الله بهجت در نقل روایت تفسیر «الصّمد»
آیت الله بهجت گفته است:
«اگر مساله ی استعمال لفظ در بیش از یک معنا حل شود، خیلی از مطالب آیات و روایات حل می شود. درباره ی الله الصمد در روایت آمده است که: علی خمسة اوجه؛ صمد پنج معنا دارد. یعنی تمام آن معانی مراد است، معانی ای که جامع مشترک هم ندارند، مانند: الصمد، المصمود الیه فی الحوائج؛ و الصمد، الذی لا جوف له.» (در محضر آیت الله بهجت، نکته 473)
نقل ایشان درست نیست؛ متن روایت چنین است: «الصَّمَدُ خَمْسَةُ أَحْرُفٍ» = صمد پنج حرف دارد؛ سپس هر هر یک از حروف آن (الف، لام، صاد، میم، دال) شرح داده شده است. (نک: التوحید ؛ ص92، شیخ صدوق، جامعه مدرّسین، چاپ اوّل)
ببین تفاوت ره از کجا است تا به کجا!
درباره سند و متن این روایت و ارتباط آن با حقائق التفسیرِ سلمی، تحقیق مفصّلی ارائه شد:
قَالَ الْبَاقِرُ ع حَدَّثَنِی أَبِی زَیْنُ الْعَابِدِینَ عَنْ أَبِیهِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: الصَّمَدُ الَّذِی لَا جَوْفَ لَه وَ الصَّمَدُ الَّذِی قَدِ انْتَهَى سُؤْدَدُهُ وَ الصَّمَدُ الَّذِی لَا یَأْکُلُ وَ لَا یَشْرَبُ وَ الصَّمَدُ الَّذِی لَا یَنَامُ وَ الصَّمَدُ الدَّائِمُ الَّذِی لَمْ یَزَلْ وَ لَا یَزَالُ. (توحید صدوق، ص٩٠)
اساسا دقت داشته باشید که عدم الوجدان دلالت بر عدم الوجود نمیکند. با یک مطالعه و تحقیق مفصل یا مختصر نمیتوان حکم کرد که فلان حدیث وجود ندارد. قطعا حدیث (الصمد خمسة احرف) مورد نظر ایشان نبوده است؛ چون ایشان در صدد بیان معانی مختلفی هستند که برای لفظ «الصمد» شده و نمونهاش هم حدیثی است که در بالا ذکر شد.
<!-- p.MsoFootnoteText, li.MsoFootnoteText, div.MsoFootnoteText {mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-link:"Footnote Text Char"; margin:0cm; margin-bottom:.0001pt; text-align:justify; mso-pagination:widow-orphan; direction:rtl; unicode-bidi:embed; font-size:10.0pt; font-family:"Traditional Arabic","serif"; mso-fareast-font-family:Calibri; mso-fareast-theme-font:minor-latin; mso-bidi-font-family:Traditional Arabic; mso-bidi-language:AR-SA;} span.MsoFootnoteReference {mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; vertical-align:super;} span.FootnoteTextChar {mso-style-name:"Footnote Text Char"; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-unhide:no; mso-style-locked:yes; mso-style-link:"Footnote Text"; mso-ansi-font-size:10.0pt; mso-bidi-font-size:10.0pt; font-family:"Traditional Arabic","serif"; mso-ascii-font-family:"Traditional Arabic"; mso-hansi-font-family:"Traditional Arabic"; mso-bidi-font-family:Traditional Arabic; mso-bidi-language:AR-SA;} -->