معنای آیه «وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا ...»
«وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً یُعْبَدُونَ.» (الزخرف، 45)
بعضی از مفسّران بدون هیچ قرینه روشنی، گفته اند امر «وَ سْئَلْ» در حقیقت متوجّه همه مردم است و «مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا» مجاز از پیروان انبیاء (یهود، نصاری و ...) است؛ بنابراین معنای آیه این است: ای مردم از پیروان انبیاء پیشین بپرسید ...»!! اینان مرتکب دو تأویل شده و بدون هیچ قرینه روشنی، آیه را بر مجاز حمل کرده اند؛ امّا به راستی چنین تأویلی بسیار دور از ظاهر، بلکه خلاف ذوق سلیم است.
روایات شیعه و سنّی، آیه را بدون تأویل، بر ظاهرش حمل کرده اند. این آیه در شب معراج و در دیدار رسول اکرم صلّی الله علیه و آله با رسولان پیشین علیهم السّلام، نازل شده است. پیامبر صلوات الله علیه و آله از پیامبران پیشین می پرسد و آنان به توحید، نبوت محمّد (ص) و ولایت علی بن ابی طالب علیه السّلام شهادت می دهند. در این باره روایات متعدّدی -اعمّ از معتبر یا ضعیف- وارد شده که در مجموع اطمینان بخش است. ضمن این که این تفسیر با ظاهر آیه موافق است و بر تفسیر اوّل که نه دلیلی دارد و نه با ظاهر آیه سازگار است، رجحان دارد.
سیّد علی بن طاوس از تفسیر ماهیار چنین نقل می کند:
«حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِیسَ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى قَالَ حَدَّثَنَا الْحُسَیْنُ بْنُ سَعِیدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَکْرٍ الْحَضْرَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: أَتَى رَجُلٌ إِلَى أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ وَ هُوَ فِی مَسْجِدِ الْکُوفَةِ وَ قَدِ احْتَبَى بِحَمَائِلِ سَیْفِهِ فَقَالَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ إِنَّ فِی الْقُرْآنِ آیَةً قَدْ أَفْسَدَتْ عَلَیَّ دِینِی وَ شَکَّکَتْنِی فِی دِینِی قَالَ وَ مَا ذَاکَ قَالَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَ سْئَلْ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً یُعْبَدُونَ فَهَلْ فِی ذَلِکَ الزَّمَانِ نَبِیٌّ غَیْرُ مُحَمَّدٍ ص فَیَسْأَلُهُ عَنْهُ فَقَالَ لَهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع اجْلِسْ أُخْبِرْکَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِی کِتَابِهِ سُبْحانَ الَّذِی أَسْرى بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا فَکَانَ مِنْ آیَاتِ اللَّهِ الَّتِی أَرَاهَا مُحَمَّداً ص أَنَّهُ انْتَهَى جَبْرَئِیلُ إِلَى الْبَیْتِ الْمَعْمُورِ وَ هُوَ الْمَسْجِدُ الْأَقْصَى فَلَمَّا دَنَا مِنْهُ أَتَى جَبْرَئِیلُ عَیْناً فَتَوَضَّأَ مِنْهَا ثُمَّ قَالَ یَا مُحَمَّدُ تَوَضَّأْ ثُمَّ قَامَ جَبْرَئِیلُ فَأَذَّنَ ثُمَّ قَالَ لِلنَّبِیِّ ص تَقَدَّمْ فَصَلِّ وَ اجْهَرْ بِالْقِرَاءَةِ فَإِنَّ خَلْفَکَ أُفُقاً مِنَ الْمَلَائِکَةِ لَا یَعْلَمُ عِدَّتَهُمْ إِلَّا اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ وَ فِی الصَّفِّ الْأَوَّلِ آدَمُ وَ نُوحٌ وَ إِبْرَاهِیمُ وَ هُودٌ وَ مُوسَى وَ عِیسَى وَ کُلُّ نَبِیٍّ بَعَثَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ إِلَى أَنْ بَعَثَ مُحَمَّداً ص فَتَقَدَّمَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَصَلَّى بِهِمْ غَیْرَ هَائِبٍ وَ لَا مُحْتَشِمٍ فَلَمَّا انْصَرَفَ أَوْحَى اللَّهُ إِلَیْهِ کَلَمْحِ الْبَصَرِ سَلْ یَا مُحَمَّدُ مَنْ أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رُسُلِنا أَ جَعَلْنا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهَةً یُعْبَدُونَ فَالْتَفَتَ إِلَیْهِمْ رَسُولُ اللَّهِ ص بِجَمِیعِهِ فَقَالَ بِمَ تَشْهَدُونَ قَالُوا نَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّکَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَنَّ عَلِیّاً أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ وَصِیُّکَ وَ أَنْتَ رَسُولُ اللَّهِ سَیِّدُ النَّبِیِّینَ وَ أَنَّ عَلِیّاً سَیِّدُ الْوَصِیِّینَ أُخِذَتْ عَلَى ذَلِکَ مَوَاثِیقُنَا لَکُمَا بِالشَّهَادَةِ فَقَالَ الرَّجُلُ أَحْیَیْتَ قَلْبِی وَ فَرَّجْتَ عَنِّی یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ.» (الیقین باختصاص مولانا علی علیه السلام بإمرة المؤمنین ؛ ص294)
1. الکافی ؛ ج8 ؛ ص120
2. تفسیر القمی ؛ ج1 ؛ صص20 و 232 و ج2 ؛ ص284
3. الیقین باختصاص مولانا علی علیه السلام بإمرة المؤمنین ؛ ص 405
4. تأویل الآیات الظاهرة ؛ صص546 و 547
5. الإحتجاج ؛ ج1 ؛ ص248 و ج2 ؛ ص325
6. مناقب آل أبی طالب علیهم السلام ج3 ؛ ص260 و ج4 ؛ صص198 و 202
7. شواهد التنزیل لقواعد التفضیل ؛ ج2 ؛ صص223-225
8. الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج6، ص58 و ج8، صص337 و 338
9. روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، ج12، ص136
10. الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج6، ص19
11. مقتضب الأثر ؛ ص38
12. نوادر المعجزات ؛ ص175
13. مائة منقبة من مناقب أمیر المؤمنین و الأئمة ؛ ص150
14. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج9، ص 76
15.کنز الفوائد ؛ ج2 ؛ ص139
16. بحار الأنوار ؛ ج90 ؛ صص85 و 88 (از مقدّمه تفسیر منسوب به نعمانی)
17. کتاب قضایا امیرالمؤمنین روایة محمّد بن علی بن ابراهیم بن هاشم
18. بحرالعلوم، ج3، ص259
19. غرائب القرآن و رغائب الفرقان، ج6، ص93
20. مفاتیح الغیب، ج27، ص635
21. جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج25، ص47
22. التبیان فی تفسیر القرآن، ج9، ص203
23. الرسائل العشر للشیخ الطوسی، اجوبة المسائل الحائریّات، ص333
و دهها مصدر دیگر
(نشانی ها مربوط به چاپ های موجود در نرم افزارهای شرکت نور است)
