نخودکی و قبر عبدالله مبارک
علی مقدادی فرزند حسنعلی نخودکی اصفهانی در کتاب «نشان از بی نشان ها» می نویسد:
«در اصفهان هر ساله چند اربعین در کوههاى ظفره به ریاضت و انزوا و تزکیه نفس مى پرداختند و همچنین در مساجد و بقاع متبرکه مانند مسجد لنبان و مقبره على بن سهل اصفهانى و محمدبن یوسف معدان بناء و بابا رکن الدین و مزار استاد خود، مرحوم حاجى محمد صادق و همچنین کوه صفه که محل عبادت استاد ایشان بود، به اعتکاف و عبادت مشغول مى شدند ... در مشهد مقدس ، اوائل امر در صحن عتیق و پس از آن ، در کوهپایه هاى اطراف شهر مانند کوه گراخک و بازه غیاث منصور در جا غرق و خادر و حصار سرخ و کوه معجونى نزد مقبره شرف الدین على کاسه گر، به مجاهده و ریاضت و عبادت مى گذرانیدند. قبور اولیاء خدا را مانند مقبره بوعلى فارمدى ، در فارمد، و علاءالدین على مایانى در مایان و مقبره درویش یحیى و درویش شمس الدین دو فرزند شیخ جعده جاسبى که در ایوان طرق واقع است و قبر عبدالله مبارک در کوه چشمه سبز که پدرم، خود کاشف آن بودند، و مقبره میر تقى خدایى در محله نوغان که هم اکنون در داخل منزلى جنب یک دبستان واقع شده است و مزار شیخ محمد کاردهى، مشهور به پیر پالان‌دوز، و قبر شیخ فضل الله سرابى که به دست افغانیها شهید گردیده و آثار آن، فى الحال ، محو شده است و مرقد حضرت شیخ محمد مؤمن، قدس سره، معروف به گنبد سبز که مورد توجه فراوان پدرم ، بود، زیارت و از ارواح ایشان استمداد مى کردند.» (نشان از بی نشان ها، نشر آداب، چاپ پنجم، ص24)
به ادّعای نویسنده، پدرش حسنعلی نخودکی قبر عبدالله مبارک را در کوه چشمه سبز کشف کرده است! عبدالله مبارک، خصوصاً در آثار عرفانی منصرف به ابوعبدالرحمن عبدالله بن المبارک بن واضح الحنظلی المروزی، یکی از بزرگان صوفیه و رهبران اهل سنّت است که عموم اهل سنت و صوفیه بر عظمت او اتفاق دارند. این شخص هیچ گونه ارتباطی با مذهب شیعه نداشته و از حامیان دولت ستمگر عبّاسی بوده است. ناگفته نماند که در روایتِ ابن شهرآشوب مردی از شیعیانِ امام جواد (ع) با نام عبدالله بن المبارک یاد شده است. (مناقب آل أبی طالب، ج4، ص208) امّا در این روایت تصحیف رخ داده و در حقیقت مربوط به عبدالجبّار بن المبارک النهاوندی است که مکاتبه‌ای میان او و امام جواد در سال 213 -یعنی 32 سال پس از وفات عبدالله بن المبارک- روایت شده است. (نک: رجال الکشی، ص568)
طبعاً نخودکی این قبر را، بنابر تحقیقات مستند تاریخی یا کاوش‌های باستان شناسی پیدا نکرده است! زیرا هیچ سند و مدرکی برای آن وجود ندارد که پس از قرنها برای نخستین بار به دست نخودکی رسیده باشد! لابدّ، مراد ایشان از کشف یک کشف عرفانی و شهود صوفیانه است!
متأسفانه به دنبال این ادّعای بی اساس، امروزه در بین عده ای از افراد بی اطلاع و در نوشته‌های معاصر مشهور شده که قبر صوفی معروف، عبدالله بن المبارک در جایی به نام فیل گوش در بالای کوه چشمه‌سبز واقع در گلمکانِ خراسان قرار دارد.
این ادّعا بنا بر ادلّه تاریخی دروغ است زیرا اساساً به جهت شهرت و مقبولیت عبدالله بن المبارک بین عموم اهل سنّت و حتّی دربار عبّاسی، ممکن نبوده است که مرگ او مخفی بماند. بنا بر گزارش های متعدّد و معتبر، عبدالله بن المبارک در شهر «هیت» واقع در استان الانبار کشور عراق از دنیا رفته است. در این باره رجوع کنید به:
1.تاریخ الطبری،ج11، ص660
2. الطبقات الکبرى لابن سعد، ج6، ص374 و ج7، ص263
3. الفهرست لابن ندیم، ص319
4. حلیة الأولیاء، ج8، ص164
5. تاریخ بغداد، ج10، ص166
6. تاریخ مدینة دمشق، ج32، صص 403 -405 و صص477-480
7. الکامل لابن اثیر ، ج6، ص159
8. البدایة و النهایة،ج10،ص179
9. صفة الصفوة، ج4، ص130
10. المختار من مناقب الأخیار، ج3، ص487 – 489
11. تهذیب الأسماء و اللغات، ص206
12. الوافی بالوفیات، ج17، ص420
13. الجواهر المضیئة فی طبقات الحنفیة، ج2، ص325
14. الطبقات الکبرى لعبدالوهاب الشعرانی، ج1، ص112
15. الطبقات السنیة فی تراجم الحنفیة، ج4، ص201
16. الأعلام، ج4، ص111
عبدالله مبارک را پس از وفات در همان شهر هیت دفن کردند. (تاریخ مدینة دمشق، ج32، ص477 - تاریخ بغداد، ج10، ص166)
از قرنها پیش مقبره او در شهر هیت مشهور و زیارتگاه صوفیان و سنّیان بوده است. رجوع کنید به:
- الأنساب للسمعانی، ج13، ص445
- معجم البلدان،ج5، ص421
- وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان، ج3، ص 34
- غایة النهایة فی طبقات القراء، ج2، ص 661
- جامع الأنوار فی مناقب الأخیار، ص203
چند سال پیش داعش مقبره عبدالله مبارک را ویران کرد:
