حدیث «میت یمشی»

یکی از خوانندگان وبلاگ درباره حدیث «من اراد ینظر الی میت یمشی فلینظر الی علی بن ابی طالب» (هرکس می‌خواهد به مرده‌ای که راه می‌رود بنگرد، پس به علی بن ابی طالب بنگرد.) پرسیده‌اند.

اگر چه در این باره تحقیق مفصل نداشته‌ام؛ اما در یک بررسی اجمالی عرض می‌شود این حدیث در رساله سیر و سلوک منسوب به سید بحر العلوم (ص110) آمده و از آن جا به کتاب لب اللبابِ سید محمد حسین طهرانی (ص74) و الانوار الساطعة شیخ جواد کربلایی (ص154، 553) راه یافته است.
خود سید محمد حسین طهرانی در پاورقی رساله سیر و سلوک میگوید با وجود فحص زیاد آن را نیافته و تنها در تفسیر ملاصدرا بر سوره سجده دیده که آن را به صورت «فلینظر الیّ» آورده است.

امّا با جستجو در منابع عراگر چه در این باره تحقیق مفصل نداشته‌ام امافانی به نظر می‌رسد پیش از هر دو تحریر «فلینظر الی علی بن ابی طالب» و «فلینظر الیّ» آن چه رواج داشته «فلینظر الی ابی ابکر بن ابی قحافة» بوده است. عین القضات همدانی (م525ق) در التمهیدات (ص14،52، 287) و میبدی (م530) در کشف الاسرار (ج9، ص327) و عبد القادر گیلانی (م561ق) در سر الاسرار و مظهر الانوار (ص486) و ابویاسر بدلیسی (م ق6) در بهجة الطائفة (ص67) و سهروردی (م623ق) در عوارف المعارف (ج2، ص601) و عبدالرزاق کاشانی (م ق8) در کشف الوجوه (ص142) و جامی در هفت اورنگ و قیصری در شرح فصوص (ص130) و محمود بن عثمان در مصباح الهدایة و عبد الوهاب شعرانی در الطبقات الکبری و همو در یواقیت و لواقح الانوار و ناصر گیلانی در حکم الفصوص و احمد بن ابراهیم بن علان در حکم الغوثیة همگی این حدیث را با نام ابوبکر ذکر کرده اند و این‌ها همه بر ملاصدرا و رساله منسوب به سید بحر العلوم مقدم بوده‌اند.

ملاصدرا (1050ق) در ایقاظ النائمین (ص57) و تفسیر القرآن الکریم (ج‏3، ص399؛ ج4، ص408؛ ج6، ص117) روایت را با حذف نام ابوبکر و به صورت «فلینظر الی» آورده است و برای «فلینظر الی علی بن ابی طالب» منبعی متقدم بر رساله مشکوک سیر و سلوک پیدا نشد. 

نتیجه: ظاهرا این روایتی است که صوفیان سنی برای ابوبکر جعل کرده اند و سپس صوفیان شیعه آن را با حذف نام ابوبکر تحریف کرده و سپس نام علی بن ابی طالب علیه السلام را به آن افزوده اند. ملاصدرا و نویسنده رساله سیر و سلوک در این زمینه متهم هستند هر چند ممکن است هیچ یک جاعل اصلی نباشند و از منبع واسطه ای این تحریر تحریف شده را گرفته باشند.

این احتمال هم قوی است که روایت جعلی درباره ابوبکر ریشه در سخنان دیگری از صوفیه داشته باشد؛ چون غالبا سیر جعلیات عرفانی منسوب به اهل بیت (ع) این گونه است که ابتدا سخنانی از برخی صوفیه صادر، و کم کم مشهور می‌شود. سپس در فضای صوفیان سنی حدیث را به پیامبر (ص) یا یکی از خلفای چهارگانه یا گاه دیگر صحابه و تابعین منسوب می‌کنند. سپس وارد فضای صوفیان شیعی -که متأخر از صوفیان سنی هستند- شده، و به نام امیر المؤمنین ع یا امام صادق ع یا یکی از ارکان تشیع شهرت می‌یابد.