اهل الایمان و محل الکتمان (بررسی روایتی از تحف العقول)

     سال گذشته نکاتی درباره متن «تحف العقول» و «التمحیص» و ارتباط متفرّدات آن با روایات غُلات ارائه شد. در بازنگری و تنظیم آن مطالب، نکات جالب دیگری نیز یافت شد. مثلاً روایتی است در تحف العقول که به امام صادق (ع) نسبت داده شده است:

            یَا أَهْلَ الْإِیمَانِ وَ مَحَلَّ الْکِتْمَانِ تَفَکَّرُوا وَ تَذَکَّرُوا عِنْدَ غَفَلَةِ السَّاهِینَ‏. (تحف العقول، ص373)

این گونه خطاب با تعبیر عجیب «محلّ الکتمان» که ارتباط آن با ادامه حدیث معلوم نیست، ما را به جستجو در منابع واداشت؛ خصوصاً که مسأله‌ی «کتمان» در میان غُلات، دامنه‌دار بوده و سِنخ آن با برداشت ساده و معقول امامیّه از تقیّه و کتمان متفاوت است. چنان که انتظار می‌رفت در منابع امامیه چنین تعبیری یافت نشد؛ امّا در مصادر غُلات به شاهد جالبی برخوردیم. این حدیث در آغاز باب دوم کتاب «المعارف و تحفة لکلّ عارف» منسوب به میمون طبرانی –لعنه الله- بدین صورت روایت شده است: 

        «رویناه عن جعفر بن محمد بن المفضل عن جده المفضل قال حدثنی أبو سعید جبیری الطحان قال سمعت الصادق منه السلام یقول: یا أهل الإیمان و مواطن الکتمان تفکروا و تذکروا عند غفلة الشیاطین فمن زعم أنه یعرف الله بغیر رؤیة فقد کفر و ضل و غوى، و علامة الجاهل المرتاب هتک الستر المحجوب و افشاء السر المکتوم لیعلم الناس ما لا یعلم من نفسه ، فإذا أنکر العبد ما رأى فهو لما لا یرى أشد إنکارا.»

همین روایت را شیخ حسین احمد –لعنه الله- در کتاب «قلائد الدرر و بهجة الصور ردّاً علی المختصر» نقل کرده و در جای دیگر از همان کتاب و نیز در کتاب «غنیمة السفر و بلوغ الوطر ردّاً علی رسالة درّة الدرر» تعبیر «اهل الایمان و مواطن الکتمان» را به کار برده است که نشان‌دهنده‌ی توجّه نصیریه به این تعبیر خاصّ است.

عبارت «فمن زعم انّه یعرف الله بغیر رؤیة فقد کفر» در راستای تأکید غُلات بر لزوم مشاهده و ادراک است که هنگام بررسی روایت تحف العقول از سدیر، درباره آن توضیح داده شد:

http://alasar.blog.ir/1396/05/15/sadir