بابیت محمد بن فرات در حدیقة الشیعة
در حدیقة الشیعة در بخش مربوط به امام رضا علیه السلام می نویسد:
«دربانش محمد بن الفرات و صوفیه مىگویند معروف کرخى و آن اصلى ندارد.» (حدیقة الشیعة ؛ ج2 ؛ ص840)
البتّه در کاشف الحقّ عبارت «و صوفیه می گویند الخ.» وجود ندارد و از اضافات حدیقه است.
پوشیده نیست که مراد از "دربان" در این جا معنای متعارفش نیست بلکه مقصود مقام "بابیّت" است؛ چنان که دربان هایی که برای امامان دیگر نیز شمرده، کسانی اند که به عنوان باب امام مشهور شده اند. پیشتر در نقد دلائل الامامه مطالبی در بطلان انگاره بابیت و خصوصاً بابیت محمد بن فرات نوشتیم. (رجوع کنید به: https://t.me/zecra/14 )
همچنین گفتیم که دربانی معروف کرخی برای امام رضا علیه السّلام دروغ و بی اساس است. (نک: http://alasar.blog.ir/1396/05/04/maroofekarkhi )
امّا نکته قابل توجّه این است که هر دو جهت نفی و اثبات در عبارت حدیقه، با گفتار مقدّس در کتب معتبرش در تضادّ است!
الف. در شرح ارشاد می نویسد:
«... و محمّد بن الفرات، و هو ضعیف جدّا، و انه ممن لا یکتب حدیثه، بل نقل انه ادعى النبوّة ...» (مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان؛ ج14، ص384)
این مطلب را در جلد 14 کتاب آورده که جلد آخر کتاب و تاریخ پایان آن 12 صفر 985 می باشد. بنابراین مربوط به سال های پایانی عمر او است.
ب. در رساله اصول دین می نویسد:
«... پس در عاقبت خود فکری باید کرد و به سخن هر کس اعتماد نباید نمود؛ بلکه فکر و تأمل و نظر باید کرد در کلام هر کس و خود را از تقلید و انکار معرّا ساخت ... با آن که بعد از نقل دلایل بسیار از قرآن و حدیث بر افضلیت حضرت امیر مذکور ساخته اند فضایل دیگر جهت آن حضرت ... و بعد از ایشان اولاد ایشان، چه ایشان جماعتی اند که مردمان متّفق بودند بر افضلیّت ایشان بر همه عالمیان تا آن که بایزید بسطامی سقّای در حضرت امام جعفر صادق علیه السلام بود و معروف کرخی دربان حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام ...» (اصول دین، صص140 و 141، بوستان کتاب، 1387)
البته ناگفته نماند که این کلام را از شرح جرجانی بر مواقف اخذ نموده، چنان که در ادامه اشاره کرده است. (ص145) ولی ظاهر آن تأیید است.
در حاشیه شرح تجرید نیز –که آن را در13 ربیع الاول 986 به پایان برده است- این مطلب را از رازی نقل کرده و متعرّض ردّ یا تأیید آن نشده است. (الحاشیة على إلهیات الشرح الجدید للتجرید ؛ صص332 و 342)
