حدیث شبلی در اسرار حج؛ روایت شیعیان یا حکایت صوفیان؟

بسم الله الرحمن الرحیم

حدیث گفتگوی امام سجاد ع با شبلی یکی از روایات مورد استناد و علاقه عارفان متأخر است. به ویژه آقای جوادی آملی در کتاب صهبای حج از آن بهره برده است. پژوهشگر تاریخ حج و

تاریخ تصوف، احمد خامه یار این حدیث را در مقاله زیر بررسی کرده و شناخت جالبی از آن به دست داده است.

 

حدیث شبلی در اسرار حج؛ روایت شیعیان یا حکایت صوفیان؟
احمد خامه‌یار، پژوهشنامه حج و زیارت، ش12، 1400ش

 

در برخی متون متأخر شیعه، گفت‌وگویی میان امام زین‌العابدین(ع) با شخصی به نام «شبلی» نقل‌ شده که در آن، امام(ع) به تأویل مناسک حج و اسرار معنوی آن با صبغۀ عرفانی پرداخته است. این روایت از زمانی که محدّث نوری آن را در «مستدرک الوسائل» نقل کرده، مورد استناد نویسندگان معاصر شیعه قرار گرفته است. با این‌حال، تاکنون در سند، اعتبار و ماهیت شخص مورد خطاب امام(ع) در این روایت ابهامات متعددی وجود داشته است.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که در متون نسبتاً کهن صوفیان و گاه سایر منابع عامه، تحریرهای متفاوتی از این گفت‌وگو، اما با ساختاری مشابه وجود دارد. در بیشتر آنها تأویل عرفانی مناسک حج از زبان یکی از مشایخ صوفیه، در قالب گفت‌وگویی میان جنید بغدادی (م297-299ق) و مریدش ابوبکر شبلی (م334ق)، دو صوفی برجسته تصوف بغدادی در سده‌های 3-4ق، یا میان شبلی و صوفی دیگری روایت ‌شده، و تحریر شیعی و مفصل‌تر آن میان شبلی و امام سجاد(ع) (م94)، در دوره‌ای متأخر شکل گرفته است، و پیشینه آن فقط تا سدۀ11 قابل پیگیری است.

 

متن این مقاله را از  این‌جا دریافت کنید.

 

منبع: کانال تلگرامی معرفة الرجال و الآثار (https://t.me/Al_Rijal/203)